Chốn 36 phố phường rêu phong, thâm trầm xưa, nay vẫn cổ kính như thuở nào, nhưng ôm trong lòng phố là một không khí khác - mới mẻ và hào hoa, y như cách người ta nhiệt tâm hiện thực hóa khát vọng sáng tạo ở mảnh đất nghìn năm này.
Dạo phố ô bàn cờ
Hà Nội xưa là chốn Kinh kỳ tụ hội, là đất Long thành “đường giăng mắc cửi, phố ô bàn cờ”. Hà Nội trong buổi đô thị hoá hôm nay vẫn vẹn nguyên đường nét ấy, nhưng đan cài trong phố ô bàn cờ là rộn ràng sắc điệu từ những không gian nghệ thuật đương đại mới mẻ.
Ông bạn già vốn dân phố Đình Ngang, bao năm giữ thói quen “dạo chơi đất Long Thành” nên cảm nhận tinh tế từng đổi thay trên phố ô bàn cờ. Ông bảo: “Mái ngói lô xô, rêu phong vẫn vậy, ngõ nhỏ phố nhỏ vẫn thế, nhưng ẩn trong đó là không gian mang theo sự giao thoa của truyền thống và hiện đại, hơi thở của giao lưu và hội nhập văn hóa”.
Thì đúng là vậy, Ngôi nhà di sản 87 Mã Mây và Trung tâm Văn hóa nghệ thuật 22 Hàng Buồm giờ không còn lẳng lặng trong tường cũ rêu phong, mà liên tục có du khách ghé thăm. Ngôi nhà di sản vẫn kiến trúc, kết cấu, cột tường gỗ, đồ dùng sinh hoạt y nguyên ngôi nhà cổ Hà Nội được xây dựng khoảng cuối thế kỷ XIX, nhưng giờ đã trở thành một “biểu tượng”, một “hướng dẫn viên” về ngôi nhà phố của người Việt trong khu phố cổ Hà Nội.
Người mê cái thâm trầm của đất Hà thành thường đến đây để được hiểu hơn về nếp sống, sinh hoạt của người Hà Nội xưa, hiểu hơn về kiến trúc cổ Hà Nội và đồng cảm với những gợi ý bảo tồn, tôn tạo nhà cổ cho người phố cổ. Hơn thế, giờ 87 Mã Mây còn “vang danh thiên hạ” với các sự kiện văn hóa mang đậm dáng hình Hà Nội phố, mà chẳng nói đâu xa là tour thực cảnh “Chuyện phố hàng” nức lòng du khách…
Còn Trung tâm Văn hóa nghệ thuật 22 Hàng Buồm mà dân “phố Hàng” vẫn quen gọi là Hội quán Quảng Đông giữa lòng Hà Nội, sau bao thăng trầm thời gian, đã trở thành một trung tâm triển lãm đầy ấn tượng, một điểm hẹn của những người đam mê nghệ thuật lấy cảm hứng sáng tạo từ văn hóa truyền thống. Phải nói rằng, nét hoài cổ nơi đây thật ngọt ngào để các nghệ sĩ thỏa sức thăng hoa trong nghệ thuật. Chẳng thế mà “Phiêu diêu”, “Ký họa phố cổ 2021”, “Hà Nội là…”, “Không gian ký ức 22 Hàng Buồm”… cứ mãi đi về trong ký ức của người đô thị.
Ông bạn tôi ra chiều tâm đắc: “Dạo phố ô bàn cờ bây giờ còn ngợp trong không gian các tuyến phố đi bộ đầy sắc màu. Ở đó nghệ thuật đường phố - thứ nghệ thuật một thời chỉ thấy ở “trời Âu”, được tự do bay nhảy, thỏa sức đồng điệu cùng công chúng”. Thì đúng là vậy, với bao hoạt động nở hoa trong lòng phố, phố đi bộ hồ Hoàn Kiếm và phụ cận đã trở thành không gian văn hóa đặc sắc của Thủ đô.
Ngoái nhìn lại để thấy, sau hơn 2 thập kỷ kể từ độ tuyến phố đi bộ Hàng Đào - Đồng Xuân khai màn, cái nhìn của dân phố Hàng và cả những chủ kinh doanh cư ngụ ở đây về chủ trương phát triển dịch vụ, du lịch trong khu vực phố cổ Hà Nội đã khác hẳn. Cảnh quan môi trường tuyến phố và cơ sở hạ tầng được nâng cấp là minh chứng cho cái nhìn mới và sự bắt nhịp của dân phố cổ với xu thế thời đại. Rồi lần lượt nơi ấy có thêm không gian đi bộ trong khu phố cổ Hà Nội, không gian đi bộ khu vực hồ Hoàn Kiếm và phụ cận.
Cách đây 5 năm, việc mở rộng không gian đi bộ từ khu vực phía Nam phố cổ kết nối khu vực phía Bắc hồ Hoàn Kiếm khiến người dân và du khách thỏa lòng khi tham quan, thưởng ngoạn, du lịch văn hóa, ẩm thực. Người làm văn hóa đã thống kê, các không gian đi bộ ở khu 36 phố phường và phụ cận hoạt động hiệu quả, đã tổ chức hơn 9.000 buổi biểu diễn nghệ thuật truyền thống và đương đại. Trong đó có hơn 2.400 buổi biểu diễn tại không gian đi bộ hồ Hoàn Kiếm và hơn 6.800 buổi biểu diễn tại tuyến phố đi bộ khu phố cổ Hà Nội…
Quả là đến Hà Nội bây giờ không chỉ có đền Ngọc Sơn, cầu Thê Húc, tháp bút đài nghiên, Văn Miếu - Quốc Tử Giám… mà còn có thêm những không gian văn hóa mới kết nối quá khứ với hiện tại, truyền thống với hiện đại để người đương thời hiểu thêm về Hà Nội. Dạo khu 36 phố phường hôm nay không chỉ “cơm tối, rối nước”, mà có thêm bao hoạt động nghệ thuật đa sắc màu để người đương thời trải nghiệm.
Một góc của Thành phố Sáng tạo
Ông bạn già của tôi nói đúng, khu 36 phố phường này chính là một phần linh hồn của Hà Nội trong hành trình hiện thực hóa giấc mơ TP Sáng tạo mà người Hà thành đang nhiệt huyết từng ngày. Bởi những rộn ràng, hào hoa, tinh tế đang diễn ra ở 87 Mã Mây, 22 Hàng Buồm, ở phố ô bàn cờ… là minh chứng rõ nét cho tầm nhìn và thương hiệu TP sáng tạo về thiết kế mà Hà Nội đã cam kết với UNESCO. Cứ khiêm tốn trong những không gian ẩn mình nơi phố cổ, song thâm trầm Hà Nội, truyền thống Hà thành, nếp xưa đất nghìn năm… vẫn vẹn nguyên ở đó, đan cài trong những hoạt động sáng tạo mang hơi hướng thời đại.
Là thành viên thứ 246 trong Mạng lưới các TP sáng tạo của UNESCO, Hà Nội được ghi nhận trong lĩnh vực thiết kế, một trong những yếu tố quan trọng của chiến lược phát triển đô thị và văn hóa Thủ đô. Ở đó, Hà Nội không chỉ tìm kiếm cơ hội kinh tế, mà còn xây dựng cộng đồng mạnh mẽ và đầy sức sống. Với di sản văn hóa độc đáo của riêng mình, Hà Nội không chỉ bảo tồn mà còn làm sống dậy những giá trị văn hóa, làm cho chúng trở thành nguồn cảm hứng cho thế hệ mai sau. Rõ là khu 36 phố phường đang “dịch chuyển” theo chiều hướng ấy, những hoạt động ở phố ô bàn cờ đang thu hút rất đông người sáng tạo trẻ và sự hưởng ứng nhiệt thành từ người đương thời.
Không phải ngẫu nhiên mà nhà quản lý khu phố cổ Hà Nội nói rằng, khu phố cổ Hà Nội với quỹ di sản phong phú (190 di tích, gồm 66 đình, 39 đền, 15 chùa, 57 di tích cách mạng và 13 công trình di tích khác) ngày càng được nhận diện rõ hơn để bảo tồn và phát huy giá trị. Do đó, cần được nghiên cứu sâu hơn, tập trung nguồn lực để nâng tầm giá trị khu phố cổ Hà Nội, góp phần thực hiện chương trình hành động mà Hà Nội đã cam kết với UNESCO khi tham gia Mạng lưới các TP sáng tạo.
Nhiệt huyết đã có, ý tưởng đã ấp ủ từ lâu, hình dung về sự hòa nhịp trong một TP sáng tạo đã hiển hiện, không cớ gì mà những mới mẻ không chắp thêm cánh cho khu 36 phố phường rạng rỡ, hào hoa với du khách trong nước và quốc tế.
Hành trình nửa thập kỷ Hà Nội gia nhập Mạng lưới các TP sáng tạo chưa khi nào vắng bóng những hào hoa từ nơi “đường giăng mắc cửi, phố ô bàn cờ”. Hành trình đó đang tiếp tục đơm hoa kết trái và chốn 36 phố phường vẫn cứ là một trong những hạt nhân cho mục tiêu nâng cao vị thế và tạo dựng hình ảnh mới hấp dẫn hơn cho Thủ đô nghìn năm văn hiến Hà Nội.
